English
پیشنهاد گردش، کاروانسرا
احسان رستمی پور
تجربه اقامت در کاروانسرا به قدری دور است که دیگر کسی خاطره‌ای از آن در ذهن ندارد. در سفرنامه‌های قدیمی اما می‌توان ردپای پررنگ کاروانسراها و نحوه اقامت در آنها را خواند و تصور کرد. کاروانسراها زمانی نقش کلیدی در سطح کشور داشتند و گاهی پادشاهان ارتقا و افزایش ساخت آنها را جزء اولویت‌های کاری خود قرار می‌دادند. ایران به‌طور طبیعی در مسیر ارتباطی بین دو سوی آسیا و آسیا با اروپا قرار دارد و این کاروانسراها نقش حیاتی در سفرها ایفا می‌کردند. اکنون سال‌ها از رونق کاروانسراها می‌گذرد. هنوز کنار برخی جاده‌های اصلی کشور می‌توان صدها کاروانسرای رهاشده و متروکه را دید، اما این فرم تاریخی اقامت که حالا به میراث فرهنگی تبدیل شده، در برخی نقاط دوباره مورد استفاده قرار گرفته است. اکنون برخی از معروف‌ترین کاروانسراها به هتل یا اقامتگاه‌های بوم‌گردی تبدیل شدند. در هتل‌ها کمتر می‌توان رنگ‌وبوی اصالت اقامت در کارونسراها را احساس کرد، اما برخی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی شکل‌گرفته در کاروانسراها هنوز به همان شیوه صدها سال پیش مورد استفاده قرار می‌گیرند و اقامت در آنها همچون سفر در تاریخ است. در ادامه تعدادی از هتل‌ها و اقامتگاه‌هایی را که در کاروانسراهای قدیمی ایجاد شده‌اند، معرفی می‌کنیم.
نگین کاروانسراهای عباسی
کاروانسرای «شاه‌عباسی» اصفهان شناخته‌شده‌ترین کاروانسرای ایران است. قدمت کاروانسرای عباسی اصفهان به دوره صفویه برمی‌گردد. بخش‌هایی از این بنا پس از سال‌ها در دهه ۴۰ مرمت و با ساخت‌وساز به هتل عباسی تبدیل شد. توسعه این کاروانسرا نیز با معماری هماهنگ با بخش تاریخی صورت گرفت و شاه‌عباسی به یکی از شناخته‌شده‌ترین هتل‌های ایران تبدیل شد. این هتل پنج‌ستاره در حال حاضر بین گردشگران خارجی بسیار محبوب است. اتاق‌های قاجاری و صفوی آن در بخش تاریخی هتل یکی از خاصترین اتاق‌های هتل در ایران محسوب می‌شود.
قیمت: از شبی ۵۰۰ هزار تومان برای اتاق یک‌تخته تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان برای سوئیت صفوی
نشانی: اصفهان، چارباغ عباسی، خیابان آمادگاه
کاروانسرای پاسنگان
اگر به‌دنبال تجربه اقامتی شبیه به صدها سال پیش در کاروانسرا هستید، «پاسنگان» بهترین انتخاب است. کاروانسرای پاسنگان قم شرایط کاروانسراهای قدیمی را تا حدود زیادی حفظ کرده است. اقامت در این کاروانسرا می‌تواند گردشگران را به دل تاریخ ببرد. کاروانسرای پاسنگان متعلق به سده ۱۳ هجری قمری است. این بنا توسط یک بازرگان قزوینی به نام «حاجی محمدباقر» به سال ۱۸۰۷ میلادی ساخته شده است. با توجه به قرار داشتن این کاروانسرا در مسیر کویر مرنجاب و آماده بودن امکان رصد ستارگان برای گردشگران، علاقه‌مندان به نجوم می‌توانند در این مجموعه، ستارگان را رصد کنند. این اثر ملی در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۲۱ هجری شمسی با شماره ثبت ۳۵۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
قیمت: اتاقها ۷۰ هزار تومان با صبحانه و شترخانها ۳۰ هزار تومان بدون صبحانه برای هر نفر.
نشانی: قم، کیلومتر ۲۰ جاده کاشان
هتل‌کاروانسرا مشیر یزد
کاروانسرای «مشیر» یزد در دل بافت تاریخی این شهر و در نزدیکی خیابان قیام قرار دارد؛ کاروانسرایی که قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد و در فهرست آثار ملی نیز ثبت است. معماری این کاروانسرا تحت تاثیر خانه‌های خشت‌وگلی یزد است و به خانه‌های بافت تاریخی شهر یزد شباهت دارد. این کاروانسرا مربوط به عهد قاجار و در سال ۱۳۸۴ با مرمت به هتل تبدیل شده است. هتل‌کاروانسرا مشیر یزد ۱۶ اتاق و سه سوئیت با درجه دوستاره دارد. مهم‌ترین ویژگی این کاروانسرا حفظ معماری بومی یزد است و گردشگران با اقامت در آن زندگی در بافت تاریخی شهر یزد را تجربه می‌کنند.
قیمت: از شبی ۲۵۰ هزار تومان برای اتاق دوتخته تا ۷۰۰ هزار تومان برای سوئیت
نشانی: یزد، بلوار امامزاده جعفر، خیابان مصلی
کاروانسرای کوهپا
برخی کاروانسراها به هتل تبدیل شده و خدمات هتلی ارائه می‌دهند و برخی با ایجاد اقامتگاه بوم‌گردی در آن، سعی در حفظ حس اقامت در کاروانسراها دارند. کاروانسرای «کوهپا» اما بین این تعریف قرار می‌گیرد. این کاروانسرا هنوز معماری اصیل خود را دارد و اتاقها نیز به شکل سابق مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما خدمات مناسبی را در اتاقها در نظر گرفته است. کاروانسرای عباسی کوهپا در کیلومتر ۶۰ جاده اصفهان ـ نائین و در شهر تاریخی «کوهپایه» قرار دارد. قدمت این بنا به دوره صفویان بازمی‌گردد. این بنا در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ با شماره ۲۶۹۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مرمت و بازسازی این بنا با حفظ اصالت سنتی ـ ایرانی در سال ۱۳۹۳ کاربری اقامتی پیدا کرده است.
قیمت: از شبی ۲۰۰ هزار تومان تا شبی ۴۰۰ هزار تومان
نشانی: اصفهان، کیلومتر ۶۰ جاده نائین، شهر تاریخی کوهپایه
کاروانسرای عباسی میاندشت
کاروانسرای «میاندشت»، به بزرگ‌ترین مجموعه کاروانسرایی ایران معروف است. این کاروانسرا در راه تهران به مشهد و در نزدیکی شهر شاهرود قرار دارد. محل قرار گرفتن این کاروانسرا در نزدیکی منطقه حفاظت‌شده «خوارتوران» که منطقه حفاظت‌شده خوش‌ییلاقی است، یکی از ویژگی‌های این کاروانسراست. این مجموعه ۲۲ هزار متر مربع وسعت دارد و در نزدیکی مجموعه‌ای از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی قرار دارد. «محمدحسن خان اعتمادالسلطنه»، مولف «مطلع‌الشمس» در توصیف این سه کاروانسرا نوشته است که در این مجموعه و بیرون آن، ۲۰ هزار نفر می‌توانند اقامت کنند. جهانگردان و مستشرقان بسیاری در این کاروانسرا اقامت و در سفرنامه‌های خود به آن اشاره کرده‌اند. این مجموعه ارزشمند تاریخی، به شماره ۱۴۳۹ در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۳۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کار مرمت و احیای این مجموعه از سال ۱۳۷۴ آغاز و همچنان ادامه دارد.
قیمت: به‌طور رسمی اعلام نشده است.
نشانی: یکصد کیلومتری شرق شاهرود
کاروانسرای بیستون
شعبه هتل لاله کرمانشاه در یک کاروانسرای تاریخی بنا شده است؛ کاروانسرایی که مربوط به عهد صفوی است و مشرف به سنگ‌نگاره عظیم نیمه‌کاره «بیستون» قرار دارد. عظمت این اثر تاریخی که در صورت تکمیل به بزرگ‌ترین سنگ‌نگاره جهان تبدیل می‌شد، بر کاروانسرا سایه انداخته است. این کاروانسرا در محوطه ثبت جهانی بیستون واقع شده و کوه‌های شگفت‌انگیز و آثار دیدنی بیستون منظره‌ای بی‌مانند برای این کاروانسرا ایجاد کرده است. کاروانسرا معماری خود را حفظ کرده و امکانات مناسبی دارد. اتاقها معماری و تزئینات مناسبی دارند و امکانات این هتل پنج‌ستاره تکمیل است.
قیمت: از شبی ۲۵۰ هزار تومان برای اتاق تک‌تخت تا شبی۵۱۰ هزار تومان برای سوئیت
نشانی: کرمانشاه، محوطه تاریخی بیستون
کاروانسرای کلمرد
کاروانسرای «کلمرد» طبس وسط کویری بکر قرار گرفته و اقامت در آن حس سفرهای قرن‌ها پیش را در جاده‌های دورافتاده دارد. این کاروانسرا به اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل شده که در محیطی کاملا آرام و به دور از آلودگی صوتی واقع شده که با برخورداری از آسمانی صاف و بدون آلودگی نوری، برای رصد آسمان نیز بسیار مساعد است. این کاروانسرا که به‌عنوان بکرترین کاروانسرای کویر مرکزی ایران شناخته می‌شود، در مجاورت ماسه‌زارهای کویر «حلوان» (مناسب برای کویرنوردی) و ارتفاعات جعبه‌ای (مناسب برای کوه‌نوردی و صخره‌نوردی) قرار دارد. «کلمرد» که قدمت قاجاریه و عباسی دارد، دارای دو کاروانسرای قدیم و جدید در کنار یکدیگر است که کاروانسرای قدیم ۲۰۰ سال قدمت دارد و اکنون از پای افتاده و فقط آثاری از آن برجای است، اما کاروانسرای جدید با ۱۲۰ سال عمر، کاملا سالم است و اکنون پس از مرمت‌های اساسی، به یک اقامتگاه بوم‌گردی مجهز تبدیل شده است.
قیمت: ۶۵ هزار تومان برای اتاق دونفره
کاروانسرای زین‌الدین
کاروانسرای «زین‌الدین» یزد تنها کاروانسرای دایره‌شکل ایران است. زین‌الدین، معماری خاص و متفاوتی نسبت به دیگر کاروانسراها دارد. دایره‌شکل بودن این کاروانسرا احتمالا به‌دلیل استقرار نظامیان در آن بوده است. زین‌الدین از بناهای مربوط به دوره صفوی است که در سده دهم هجری به دستور «زین‌الدین گنجعلی‌خان ریگ»، حکمران کرمان و به فرمان شاه‌عباس ساخته شده است. این بنا با شماره ۹۲۶ ثبت ملی شده و در سال ۲۰۰۶ دیپلم افتخار یونسکو را به‌دلیل احیا و ساماندهی با بهره‌گیری از مصالح سنتی دریافت کرده است. فضای خاص معماری بنا و امکانات این کاروانسرا تجربه متفاوتی را در اقامت بین کاروانسراهای ایران برای گردشگران رقم می‌زند.
قیمت: ۲۰۰ هزار تومان برای یک نفر با صبحانه و شام
نشانی: یزد، مهریز، کیلومتر ۶۰ جاده یزد به کرمان
کاروانسرای خرانق
کاروانسرای «خرانق» توسط یک هلندی خریداری شده و کاربری اقامتی پیدا کرده است. کاروانسرای آجری خرانق در دوران قاجار ساخته شده و بانی آن شاهزاده «ولی میرزا» فرزند «فتحعلی‌شاه» قاجار بوده و محل استقرار و استراحت کاروان‌هایی بوده که به سمت مشهد در حرکت بوده‌اند. از این کاروانسرا برای رصد ستارگان نیز استفاده می‌شود. کاروانسرای خرانق مربوط به دوره قاجار است و در خرانق، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ سوم اسفند ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کاروانسرا در روستای تاریخی «خرانق» یزد قرار گرفته که این روستا جزء جاذبه‌های دیدنی استان یزد به‌شمار می‌رود و بافت تاریخی دیدنی‌ای دارد. قدمت این روستا به دوره ساسانیان برمی‌گردد و همچنین طبیعت اطراف آن زیستگاه یوزپلنگ ایرانی است.
قیمت: به‌طور رسمی اعلام نشده است.
نشانی: یزد، روستای خرانق
ارگ گوگد
ارگ «گوگد» گلپایگان در واقع یک کاروانسراست. این بنا در مواقع جنگی از کاروانسرا به دژ نظامی تبدیل می‌شده و به همین دلیل با نام ارگ گوگد شناخته می‌شود. ارگ گوگد در مسیر جاده معروف ابریشم قرار داشته است. تاریخ ساخت آن به حدود ۴۰۰ سال پیش بازمی‌گردد و تنها سند مکتوبی که از این بنا موجود است، متعلق به حدود ۱۴۰ سال پیش می‌باشد که نشان می‌دهد نصف بنای ارگ را «علیخان بختیاری» به‌عنوان مهریه به همسرش واگذار کرده است. ارگ گوگد به شماره ۲۵۷۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. گوگد از سال‌ها پیش به هتلی سه‌ستاره تبدیل شده است. محوطه آن با درخت‌های کهنسال زینت بخشیده شده و از بالای برج گوگد می‌توان تمام بنا و شهر را از دور تماشا کرد.
قیمت: از۲۰۰ هزار تومان برای اتاق دوتخته تا ۶۰۰ هزار تومان برای سوئیت
نشانی: گلپایگان، گوگد
کاروانسرای مرنجاب
«مرنجاب» یکی از معروف‌ترین کویرهای ایران است؛ کویری در نزدیکی پایتخت که مقصد بسیاری از گردشگران است. در دل این کویر بکر کاروانسرایی تاریخی قرار دارد که چند سالی می‌شود از آن به‌عنوان اقامتگاه گردشگران استفاده می‌کنند. کاروانسرای «مرنجاب» کاروانسرا و قلعه‌ای در کویر «آران» و «بیدگل» کنار دریاچه نمک آران و بیدگل واقع شده است و توسط شاه‌عباس در سال ۱۰۱۲ قمری ساخته شده است. کاروانسرای مرنجاب دارای ۳۵۰۰ متر مربع زیربناست و ۲۹ اتاق دارد. این بنا تاکنون چندین بار واگذار شده و همچنان نیز وضعیت اقامتگاهی آن شفاف نیست و برای اقامت در آن باید با مسئولان محلی میراث فرهنگی هماهنگ شد.
قیمت: از ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان برای هر نفر
نشانی: کاشان، کویر مرنجاب
کاروانسرای قصر بهرام
اقامتی پرستاره را تنها می‌توان در «قصر بهرام» تجربه کرد. کاروانسرایی که در دل کویر قرار گرفته و شب‌های بی‌نظیری دارد. کاروانسرای قصر بهرام مربوط به دوره ساسانی است و توسط «شاه‌بهرام ساسانی» یا «بهرام گور» ساخته شده است. سپس توسط شاه عباس صفوی بازسازی شده و به‌عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار گرفته است. این مکان تاریخی در جنوب گرمسار، شمال شهر دریاچه نمک واقع شده، اما بهترین و نزدیک‌ترین مسیر دسترسی به این کاروانسرا از مرکز شهر پیشوای ورامین است. این کاروانسرا در محوطه حفاظت‌شده قرار دارد و برای حضور در این کاروانسرا باید با محیط زیست استان سمنان هماهنگی صورت گیرد. این کاروانسرا نیز برای اقامت امکانات اولیه را دارد.
قیمت: به‌طور رسمی اعلام نشده است.
نشانی: گرمسار، پارک ملی کویر
کاروانسرای عباسی کرج
کاروانسرای «عباسی» کرج از جمله کاروانسراهایی است که در شاهراه ابریشم قرار دارد؛ شاهراهی که سال‌هاست قرار است کاروانسراهای آن مرمت و در چرخه گردشگری قرار گیرد. کاروانسرای عباسی کرج نیز مرمت شده و از آن استفاده گردشگری می‌شود. کاروانسرای شاه‌عباسی کرج متعلق به دوران صفویه بوده و بین سال‌های ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۹ در زمان «شاه‌سلیمان صفوی» ساخته شده شده است. این بنا دارای بیش از سه‌هزار متر مربع مساحت است. کاروانسرای شاه‌عباسی کرج را می‌توان یکی از ارزشمندترین آثار دوره صفویه دانست که در مسیر ابریشم قرار داشته است. کاروانسرای شاه‌عباسی کرج اکنون شامل بخش‌هایی مانند موزه صنایع دستی، رستوران سنتی و سفره‌خانه است.
قیمت: امکان اقامت ندارد.
نشانی: کرج، بلوار امامزاده حسن
کاروانسرای دیرگچین
«دیرگچین» یکی از زیباترین و ارزشمندترین کاروانسراهای ایران است. دیرگچین به مادر کاروانسراهای ایران معروف است. کاروانسرای دیرگچین در دل پارک ملی کویر بر سر راه قدیمی قم به ورامین یا ساوه به ورامین و گرمسار قرار دارد و فاصله آن تا قم حدودا ۸۰ کیلومتر است. کاروانسرای دیرگچین در متون تاریخی به نام‌های «دژ کردشیر»، «دیرالجص»، «قصرالجص»، «قصرگچ»، «قلعه دیر» و «قلعه دیر کاج» خوانده شده است. وسعت محوطه کاروانسراى دیر گچین به ۱۲ هزار متر مربع مى‌رسد که بناى کاروانسرا با وسعتى حدود هشت هزار متر مربع در میان آن احداث شده است. این کاروانسرا به‌تازگی به دایره اقامتی وارد شده است، اما هنوز جزئیات نحوه اقامت و قیمت‌های آن اطلاع‌رسانی نشده است.
قیمت: به‌طور رسمی اعلام نشده است.
نشانی: چرمشهر ورامین
کاروانسرای خانات
کاروانسرای «خانات» در قلب تاریخی تهران واقع شده است؛ کاروانسرایی که می‌تواند به گردشگری بافت تاریخی تهران کمک کند. قدمت کاروانسرای خانات را به اواخر دوران ناصرالدین‌شاه قاجار و سال‌های حدود ۱۳۰۰ هجری قمری نسبت داده‌اند. در نقشه تهران نیز که در سال ۱۳۰۹ هجری قمری توسط «نجم‌الملک» تهیه شده، عمارت کاروانسرا وجود دارد. کاروانسرا در جوار جاده برون‌شهری تهران یعنی «جاده حضرت عبدالعظیم» بنا شد که آن زمان خارج از بافت تهران قرار داشته است. به‌تازگی در بخشی از این کاروانسرا، رستوران و سفره‌خانه سنتی بازگشایی شده است، اما با این وجود این کاروانسرا می‌تواند یکی از اقامتگاه‌های ویژه شهر تهران باشد.
قیمت: امکان اقامت ندارد.
نشانی: تهران، میدان شوش، چهارراه مولوی
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است