English
معرفی چند موزه اسباب‌بازی در جهان
دامون منزوی، مشاور فنی ایکوم (شورای بین المللی موزه ها)
موزه‌های اسباب‌بازی همانگونه که از نامشان پیداست به نمایش اسباب‌بازیها می‌پردازند. اغلب این موزه‌ها به نمایش اسباب‌بازیهایی از یک فرهنگ بویژه، کشور یا یک دوره خاص اختصاص دارند. موزه‌های اسباب‌بازی دارای تفاوتهایی با موزه‌های کودک هستند. موزه‌های کودک اغلب تعاملی بوده و مختص کودکان است در حالیکه موزه‌های اسباب‌بازی طیفهای مختلفی از مخاطبان را دربر می‌گیرند و ممکن است گروههای کودک و بزرگسال مخاطب این موزه‌ها باشند.
برخی موزه‌های اسباب‌بازی، خود بعنوان یک نمایشگاه بخشی از یک موزه بوده یا اینکه صرفا موزه‌ای بعنوان موزه اسباب‌بازی یا عروسک به خدمات‌رسانی به مخاطبان می‌پردازد.
نمونه‌هایی از موزه‌های اسباب‌بازی دنیا را در اینجا معرفی می کنیم.
موزه اسباب‌بازی «قلعه تیدو» (TIDÖ) سوئد
۱۷ ژوئن ۱۹۷۴ یک روز تاریخی برای همه دوستداران اسباب‌بازی بود. در این روز نخستین موزه اسباب‌بازی سوئد در قلعه «تیدو» توسط پادشاه وقت «کارل گوستاو شانزدهم» افتتاح شد. بخشی از موزه به نمایش اسباب‌بازیهای گوستاو اختصاص داده شده است.
ممکن است در نگاه اول اینطور به نظر برسد که این موزه شامل اسباب‌بازیهایی از خانواده‌های اعیان و شاهزاده‌ها باشد، ولی اینطور نیست. بخش مهمی از نمایشگاههای این موزه به کاردستیهای کاغذی که با چسب سر هم می‌شود، اختصاص دارد. طرحهایی که به مدت چند دهه توسط یک مجله هفتگی خانوادگی طراحی و چاپ شده است. این اسباب‌بازیها یا کاردستیهای کاغذی شامل انواع اتومبیل، عروسک، ساختمانهای معروف و برخی اختراعات است. این مجله که قیمت بسیار پایینی داشته، برای بیشتر مردم براحتی قابل خرید بوده و یکی از طرحهای آن قلعه تیدو است که موزه در آن واقع شده است. موزه اسباب‌بازی تیدو شامل موضوعات بسیار متنوعی برای بازدیدکنندگان با سنین مختلف است. آثار این موزه از انواع بازیهای تعاملی، تاریخچه‌ای از اسباب‌بازیهای مدل لوازم خانگی، ظرف و وسایل آشپزخانه برای بازی کودکان، عروسک، پازل، بازیهای فکری، بازیهای دست‌ساز تا اسباب‌بازیهای مدرن را دربر می‌گیرد.
موزه اسباب‌بازی توکیو
موزه اسباب‌بازی توکیو، موزه‌ای است که در آن مخاطبان اسباب‌بازیها از طریق سرگرمی، بازی و کارگاههای خلاقانه سرگرم می شوند. موزه اسباب‌بازی «یاتسویا» توکیو در واقع یک مکان بازی برای کودکان و نوجوانان است. موزه در داخل ساختمانی که سابقا یک مدرسه ابتدایی بوده، جا گرفته و با جمع‌آوری بیش از ۱۰ هزار اسباب‌بازی از ژاپن و سراسر جهان به یکی از جاذبه‌های توکیو تبدیل شده است. موزه که به‌نوعی مرکز اسباب‌بازی نیز نامیده می‌شود، شامل سه طبقه بوده که هر کدام از این طبقات دارای موضوعی خاص هستند. برنامه‌های موزه به نحوی تدارک دیده شده که نه‌تنها سنین مختلف از کودک تا جوانان را دربر می‌گیرد، بلکه به خانواده‌ها نیز این فرصت را می‌دهد که تجربه‌ای به‌یادماندنی را در این موزه رقم بزنند.
موزه‌های کمی در سراسر دنیا وجود دارند که بتوانند همزمان کل خانواده را تحت پوشش جذابیتهای خود قرار دهند. اما موزه اسباب‌بازی توکیو مطمئنا هم مورد تحسین والدین و هم مورد تحسین کودکان قرار می‌گیرد. در این موزه کودکان یک روز فوق‌العاده را با بازی کردن تجربه میکنند و این در حالی است که بزرگسالان اغلب مجذوب طراحی زیبا موزه، طرحها و ساخته‌های هنرمندانه، ابداعات و موضوعات مرتبط با مهندسی و تکنیکهای جالب می‌شوند. عروسکهای ژاپنی بخش زیادی از این نمایشگاه را دربر گرفته‌اند، ولی اسباب‌بازیهای مختلف نظیر عروسکهای روسی «ماتریوشکا» و بازیهای فکری نیز در بخشهای مختلف نمایشگاه برای عموم قابل دسترس است. در صورتیکه بازدیدکنندگان علاقمند به نحوه کار اسباب‌بازیها باشند، موزه‌داران باتجربه‌ای آنها را یاری خواهند کرد، همچنین بخشهایی از موزه به گونه ای ساخته شده که بازدیدکنندگان باید کفشهای خود را درآورده و سپس وارد آن شوند.
موزه اسباب‌بازی نورنبرگ
«نورنبرگ» به خاطر اسباب‌بازیهایش بسیار معروف است؛ چراکه نزدیک به ۶۰۰ سال در زمینه اسباب‌بازی تجربه و قدمت دارد. این سنت و پیشه به سازندگان عروسک قرون وسطایی بازمی‌گردد که عروسکها و مجسمه‌های مفرغی بسیار زیبایی را خلق کرده و این روند تا صنعتی شدن نیز با انواع مجسمه‌های ریخته‌گری و دست‌ساز ادامه پیدا کرد. این سنت دیرینه هم‌اکنون به یکی از بزرگترین اتفاقات جهان اسباب‌بازی یعنی نمایشگاه بین‌المللی اسباب‌بازی تبدیل شده که یکی از معروف‌ترینها در نوع خود است.
این میراث فرهنگی غنی مزین به گوهری بینظیر در قلب و بافت قدیمی شهر «نورنبرگ» نیز شده است؛ موزه‌ای با ۱۴۰۰ متر فضای نمایشگاهی که موضوعات گسترده‌ای را در زمینه اسباب‌بازی به خود اختصاص داده است. این موزه که شاید دنیایی کوچک از جهان امروزی باشد، شامل انواع اسباب‌بازی، عروسک، مجسمه سفالین رنگی، انواع اسباب‌بازیهای فلزی، اسباب‌بازیهای سنتی چوبی، مدلهای بزرگ و بسیار زیبای قطار، راه‌آهن و مناظر اطراف آنهاست. اما اسباب‌بازیهای مشهور و پرطرفدار امروزی چون لگو، عروسکهای باربی، پلی‌موبیل و جعبه بازی (مچ باکس) نیز برای لذت بردن مخاطبان در موزه وجود دارند. فضای بازی مناسبی هم برای بیرون از موزه در نظر گرفته شده که معمولا در روزهای آفتابی مملو از بچه‌ها و حتی خانواده‌هایش است.
یکی از اصول آموزشی برای دختران بمنظور آشنا شدن و آمادگی وظایف خانه‌داری بصورت سنتی اسباب‌بازیهای مرتبط با این موضوع بوده است. یک توالی زمانی که چهار قرن را روایت می‌کند، به نمایش آشپزخانه اسباب‌بازی با ملزومات و عروسکهای آن به بازتولید شیوه‌های گوناگون و منطقه‌ای این بازی و آموزش در این قسمت از موزه می‌پردازد. ظرفهای مختلفی که در این آشپزخانه‌ها قرار داده شده‌اند، نه‌تنها به انواع تکنیکهای طبخ غذا می‌پردازند؛ بلکه نحوه استفاده از آنها را به مخاطبان یا شخصی که با آن بازی میکرده است، منتقل میکنند.
انواع عروسک و خانه‌های اسباب‌بازی نشان از آن دارد که چگونه دختران به سمت فرهنگ و سنت خانه‌داری، خانواده و اصول لباس پوشیدن سوق داده می‌شوند. بخش عروسکهای خانه‌های عروسکی از شروع قرن ۱۹ الی ۱۹۴۰ را شامل می‌شود. آنها نه‌تنها تغییرات در شیوه زندگی را منعکس میکنند، بلکه تصویری دقیق از زندگی خانوادگی طبقه متوسط را نیز ارائه می‌دهند. مغازه‌های اسباب‌بازی که با دقت بسیار طراحی شده‌اند و لباسها را به نحوی زیبا نمایش می‌دهند نیز اسناد فرهنگی ارزشمند و بسیار واضحی هستند. در نهایت، تعداد زیادی از آیتمها نشان از آن دارد که چگونه عروسکها در طول این دوره از حدود ۱۷۵۰ تا اواسط دهه ۱۹۵۰ تکامل یافتند، آن هم از طریق مجسمه‌هایی که فقط برای مدلسازی نمایش لباسها جهت بازی و نمایش ساخته شده بودند.
بخشی از موزه که دارای معماری منحصربفردی نیز هست برای نمایش آدمکهایی از جنس قلع، کاغذ، مواد ترکیبی، سلولوید و پلاستیک اختصاص داده شده است. در این بخش نمونه‌های اولیه‌ای از کارگاههای نورنبرگ که شامل مضامینی چون زندگی روزانه مردم است در معرض نمایش قرار گرفته است. اطلاعات مدونی از استادکاران محلی که به تراش و ساخت مجسمه‌های فلزی مشغول بوده‌اند و نمونه‌هایی از این تولیدات مربوط به قرن نوزدهم که به ساخت آدمکهای فلزی اشتغال داشته‌اند، در این بخش گرد هم آمده‌اند.
اسباب‌بازیهای E. P. Lehmann
«E. P. Lehmann Patentwerk» یکی از بزرگترین نامها در تاریخ اسباب‌بازی است. این شرکت در سال ۱۸۸۱ توسط «ارنست پل لمان» در «براندنبورگ آنه درهل» آلمان تاسیس شد. این شرکت بواسطه ابداعاتی که در ساخت اسباب‌بازیهای مکانیکی داشته به شهرتی جهانی دست پیدا کرد. انواع ماشین، کامیون، هواپیما، تنوع زیادی از حیوانات بامزه‌ای که تکان می‌خوردند و انواع اشکال انسانی به مدت قرنها بچه‌های سراسر کره زمین را مجذوب خود کرده بود. این شرکت خانوادگی در سال ۱۹۵۰ به نورنبرگ نقل مکان کرد و امروزه برای انواع مدل قطارهای بسیار موفق «Lehmann Grossbahn (LGB)» در سراسر دنیا شناخته‌شده هستند.
نمایشگاه دائمی که در سال ۲۰۰۲ راه‌اندازی شد، یک چشم‌انداز رنگارنگ و متنوع از تاریخ این شرکت را ارائه می‌دهد. این مهمترین مجموعه جهانی از اسباب‌بازیهای مشهور «Lehmann» است که با بیش از ۳۰۰ آیتم به نمایش عموم درآمده است.
تا پایان قرن نوزدهم، کودکان و بزرگسالان بطور یکسان اشتهای بصری خود را با طیف وسیعی از رسانه‌ها که تقریبا امروز فراموش شده‌اند راضی میکنند. سایه‌بازی، کاردستیهای کاغذی و بازیهای خانگی، افراد پیر، جوان و بچه‌ها را ساعتها به خود مشغول می‌کرد؛ نمایشنامه‌های خیابانی، خیمه‌شب‌بازی، شعبده‌بازی و ترفندهای جادوگری و انواع اجراهای خیابانی که از این شهر به آن شهر حرکت کرده و طیف وسیعی از مخاطبان را جلب خود می‌کردند. صحنه‌های طبیعت، قلعه‌ها، کاخها یا شهرها و روستاها از طریق نمایش سه‌بعدی یا «دیوراماگونه» نیز جزء سرگرمیهایی به حساب می‌آمد که به‌سرعت در بسیاری از نقاط جهان دارای محبوبیت شده بود. کیفیت جدید از تصاویر سه‌بعدی در سالهای ۱۸۵۰ با عکاسی استریو «اسکاپی» دچار تحول شد. تا قبل از اختراع سینما اینگونه تحولات دارای طرفداران بسیار زیادی بود.
این قسمت از موزه، یک نگاه اجمالی به دنیای پرنعمت اسباب‌بازیهای نوری را ارائه می‌دهد و همچنین فرصتی برای کشف کارهای «zoetropes» و «استریوسکوپ»هایی است که می‌توانید آنها را خلق کنید.
*عکسهای بیشتر، چاپ شده در نشریه
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است