قدم در جنگلهای راش سنگده

تجربه ای در جنگلهای میلیون ساله

پیام احتسابیان

بخشی از جنگلهای هیرکانی ایران با قدمتی با بیش از ۴۰ میلیون سال، جنگل راش نام دارد که از ارزشمندترین و زیباترین جنگلهای شمالی ایران به‌شمار می‌رود. این منطقه جنگلی باارزش در ناحیه خزری و در استان مازندران واقع شده است. مازندران به داشتن این منطقه بکر و قدیمی به خود می‌بالد. جنگل راش که به جنگلهای «مرسی سی» نیز شهرت دارد، از جمله مناطقی از سرزمین هزاررنگ ایران است که در فصل بهار و پاییز زیباترین مناظر را به خود اختصاص داده است. نام این منطقه از درختی کمیاب و باارزش به نام درخت راش گرفته شده که پوشش اصلی جنگل را شامل می‌شود. این درخت بلند و تنومند که در ساخت بسیاری از وسایل چوبی و حتی خانه‌سازی از آن استفاده می‌شود، باعث شده تا نسل آن در معرض انقراض و نابودی پیش برود. درخت راش را در استانهای مازندران و گیلان و ناحیه خزری می‌توان یافت که در ارتفاعات بیش از دو هزار متر از سطح دریا رشد می‌کند. ارتفاعی برابر با ۵۰ متر داراست و خزان وصف‌ناپذیری در فصل پاییز و سرسبزی بسیار زیبایی در بهار و تابستان دارد. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حتی گروههایی برای کوهنوردی سبک، جنگل راش را انتخاب می کنند، چراکه دوستداران طبیعت می‌دانند بهار و پاییز رنگارنگ اینجا چقدر زیبا و فراموش‌نشدنی است. گذر از جاده‌های خاکی میان انبوهی از درختان جنگلی طلایی و نارنجی و گذر از میان درختان با پای پیاده برای رسیدن به شگفتی دیگر در طبیعت، شوق جدانشدنی از جنگل راش به انسان می‌دهد که گویی ما را جهت ماندن برای چندین روز در دامان طبیعت دعوت می‌کند.

چطور برویم؟

جنگلهای راش در روستای «سنگده» واقع شده است. این روستا از روستاهای شهر «پل‌سفید» از استان مازندران است. برای رسیدن به این منطقه از تهران باید ۱۸۰ کیلومتر در جاده فیروزکوه به سمت شمال رانندگی کرد که تقریبا دو ساعت طول می‌کشد. سپس از شهر «پل‌سفید» به سمت روستای سنگده چیزی در حدود ۲۵ کیلومتر دیگر در مسیر آسفالته رانندگی کنید و از ورودی منطقه که توسط اداره جنگلبانی و منابع طبیعی کنترل می‌شود، مسیر خاکی را به عمق جنگل طی کنید. برای تردد در جاده جنگلی، باید حتما با خودروی مجهز سفر کنید و اگر بخواهید، می‌توانید از مردم محلی این روستا وانت‌نیسان اجاره کنید و برای تردد با پرداخت کرایه رفت و برگشت به دل جنگل بروید.

چی ببینیم؟

در مسیر رسیدن به جنگل راش در روستای سنگده در جاده فیروزکوه می‌توان ابتدا از غار «اسپهبد خورشید» بازدید داشت. هرچند مسیری برای رسیدن به غار وجود ندارد، ولی از دور می‌توان این غار تاریخی را نظاره کرد و پای داستان آن نشست. اسپهبد خورشید، بلندترین طاق طبیعی ایران است که در دل کوههای «خطیرکوه» واقع شده است. اندازه طاق این غار ۸۰ متر و پهنایی برابر با ۸۰ متر دارد. تاریخ نویسان این غار را به‌عنوان یک اثر طبیعی و تاریخی با نام «دژ افسانه‌ای» می‌شناسند. با ورود اسلام و شورش مردم طبرستان، این غار مامن «ونداد هرمز» بود. در سال ۷۶۱ میلادی، اسپهبد خورشید از خاندانی به نام «گاوبارگان»، بر منطقه مازندران حکومت می‌کرد. همزمان «مهدی عباسی» پسر «منصور عباسی» حاکم ری می‌شود و تصمیم می‌گیرد مازندران را به تسخیر اعراب دربیاورد. مهدی با دسیسه و با توجه به رابطه دوستی‌اش با اسپهبد خورشید از او می‌خواهد تا اجازه دهد لشکریانش از تنگه رود «طالار» بگذرند تا به خراسان برسند. اسپهبد خورشید فریب این نیرنگ را می‌خورد. مهدی با دو سپاه از گرگان و شاهکوه روانه می‌شود و آمل را تصرف می‌کند. اسپهبد که غافلگیر شده بود، همسر، فرزندان و ثروتش را در این غار می‌گذارد و برای تشکیل سپاه به «دیلمستان» بازمی‌گردد. سپاه اعراب به مدت سه ماه در پایین غار می‌مانند و پس از شکست در ورود به داخل غار، با مسموم‌کردن سرچشمه‌های آب ورودی غار موفق می‌شوند همسر اسپهبد را به همراه دخترانش به قتل برسانند. اسپهبد خورشید در بازگشت با ۵۰ هزار سپاه، هنگامی که خبر را شنید، دست به خودکشی زد.

جاذبه دیگر این مسیر پل «ورسک» است. پل ورسک از بزرگترین پلهای راه‌آهن سراسری ایران است که در دوره پهلوی اول و به دستور رضاخان در سال ۱۳۱۵ خورشیدی توسط مهندسان دانمارکی ساخته شد. پل ورسک را می‌توان شاهکار معماری سازه‌ای زمان خود دانست که نقش مهمی در راههای ارتباط ریلی داخلی ایفا می‌کند. اهمیت این پل باعث شد تا در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت برسد. از دیگر جاذبه‌های این منطقه همچنین می‌توان به دریاچه «شورمست» اشاره داشت که در نقطه مقابل ورودی جنگل راش در آن طرف جاده فیروزکوه در ۶ کیلومتری شهر پل‌سفید قرار دارد. شورمست دریاچه‌ای است طبیعی با ۱۵ هزار هکتار مساحت و پنج متر عمق با پوشش جنگلی که بیشتر آنها را درختان توسکا تشکیل داده‌اند.

چی کار کنیم؟

به یاد داشته باشیم با ورود به هر منطقه طبیعی و بکر، احترام به طبیعت و تنوع زیستی از اولویتهای هر سفر طبیعتگردی است که باید رعایت کرد. احترام به طبیعت تنها نریختن زباله نیست، بلکه چگونگی آتش روشن‌کردن، عدم ایجاد سروصدا، تورهای رنگ‌بازی، انجام تور با تعداد نفرات بالا، آزار حیات وحش و تخریب پوشش گیاهی، انجام آفرودهای سنگین و بدون ضابطه و مانند اینها همگی صدمات جبران‌ناپذیری به بدنه طبیعت وارد می‌کنند. همچنین برای ورود به جنگل راش در ابتدای راه خاکی باید با ماموران اداره جنگلبانی همکاری کنید و برای ورود از آنها اجازه بگیرید. بنابراین با آنها با مهربانی همکاری کرده و به توصیه‌های آنها گوش دهید. در فصل پاییز این منطقه هوای سردی دارد؛ بویژه اگر قصد شب‌مانی کمپینگ داشته باشید. پس حتما احتیاط کنید که در کجا چادر برپا می‌کنید و به همراه خود وسایل گرمایشی مانند پتو، کیسه خواب و کاپشن ببرید.

کجا بمانیم؟

برای شب‌مانی و اقامت در جنگل راش دو راه وجود دارد. یک راه ساده آن است که چنانچه آب‌وهوا یاری‌تان می‌دهد، در دل طبیعت چادر بزنید و در صورت مجهز بودن به کیسه خواب و لباس مناسب و رعایت نکات زیست‌محیطی شب به‌یادماندنی داشته باشید. در غیر این صورت پیشنهاد می‌شود از روستاییان سنگده برای اقامت روستایی کمک و راهنمایی بگیرید. اگر انتخاب دوم مد نظر شماست، بهتر است قبل از سفر به این منطقه از وجود اقامتگاه مطمئن شوید و جا رزرو کنید.

*عکسهای بیشتر، چاپ شده در نشریه