پیشنهاد سفر، دهانه غلامان

سفر به تنها شهر شناخته‌شده هخامنشیان

احسان رستمی‌پور

از فراز تپه‌ای مشرف به شهر هخامنشی، از هر طرف که نگاه کنید در چهار سویتان آبی بیکران نمایان است، نمایی عجیب در نزدیکی شهر زابل در استان سیستان‌وبلوچستان. چهار چاه‌نیمه این شهر هخامنشی را محصور کرده‌اند، چاه‌نیمه‌هایی که سال‌ها پیش برای ذخیره آب ساخته شدند و در جریان ساخت آنها بخشی از تاریخ هخامنشیان در شرق ایران امروزی کشف شد. شهری  که می‌گویند قسمت‌هایی از آن حالا زیر آب چاه‌نیمه‌ها غرق شده است. در این پیشنهاد سفر، شما را راهنمایی می‌کنیم که چطور به این شهر هخامنشی برسید و کجاها را در مسیر این سفر ببینید.

دهانه غلامان کجاست؟

دهانه غلامان را به‌عنوان تنها شهر شناخته‌شده هخامنشیان می‌شناسند. محوطه باستانی که نشانه‌ای از تسلط هخامنشیان بر بخش‌های شرقی ایران امروز است. دهانه غلامان در فاصله ۴۵ کیلومتری شهر زابل قرار دارد و تا مرز افغانستان کمتر از ۲۰ دقیقه فاصله دارد. این شهر در دهه ۴۰ در جریان ساخت چاه‌نیمه‌ها از زیر شن‌های روان و خاک بیرون آورده شد. براساس نقشه‌برداری، اطراف این محوطه ده‌ها تپه تاریخی قرار دارد و احتمال دارد بخشی از شهر نیز در زیر آب چاه‌نیمه‌ها قرار داشته باشد. برخی از کارشناسان معتقدند که دهانه غلامان همان شهر زرک پایتخت زرنکای است که در کتیبه‌های دوران هخامنشی از آن یاد شده است. این شهر براساس نقشه شهرسازی شکل گرفته و بخش‌های مختلفی مانند زندان، بخش مسکونی و بخش مذهبی را شامل می‌شود. دهانه غلامان دارای ساختمان‌های بزرگ عمومی، معبد، محله‌‌های مسکونی، خیابان، آبراهه، محله‌‌های نظامی و صنعتی است. شهر دهانه غلامان به‌دلیل اینکه یک شهر خشت و گلی با قدمت هخامنشی بوده نیز دارای اهمیت است. همچنین در این شهر خانه‌های مسکونی در کنار بخش‌های مهم شهر قرار دارد و از این رو نیز بر اهمیت دهانه غلامان افزوده است. دهانه غلامان فاقد برج و باروست و نشان از تسلط هخامنشیان بر این منطقه دارد. همچنین به‌دلیل وزش بادهای ۱۲۰روزه این منطقه، ورودی‌های خانه‌ها به سمت جنوب است. باستان‌شناسان معتقدند این شهر حیات کوتاهی داشته و در دوره‌ای به‌طور کامل جمعیت ساکن از آن خارج شده است. همچنین در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی هیچ مواد فرهنگی از این شهر به‌دست نیامده که فرضیه تخلیه شدن آن به‌دلیل خشکسالی را تایید می‌کند. شهر دهانه غلامان در عهد هخامنشی و زمانی که در بستر هیرمند آب جریان داشت، از اهمیت و عظمتی شگرف برخوردار بوده است. محله‌های مسکونی، ساختمان‌های بزرگ عمومی، معبد، خزانه شهر، محله صنعتی و نظامی که در مساحت بیش از یکصد هکتار قرار دارند، نشان از جایگاه مهم شهر دهانه غلامان در سده‌های پنجم و ششم پیش از میلاد است.

قبر زرتشت کجاست؟

در نزدیکی دهانه غلامان صخره بزرگ و عجیبی قرار دارد که به قبر زرتشت معروف است. هرچند این نام‌گذاری هیچ استنادی ندارد، اما وضعیت عجیب صخره برای گردشگران جالب است. همچنین بهترین منظره برای تماشای عظمت شهر دهانه غلامان، کوه‌های اطراف آن است. جایی که بخش‌های مختلف مسکونی، صنعتی و مذهبی شهر در کنار هم دیده می‌شوند و محصور بودن دهانه غلامان در بین چاه‌نیمه نیز مشخص است. دهانه غلامان تاکنون دو بار کاوش شده و نیاز به کاوش‌های وسیع‌تری دارد. در اتاقک‌های اداری این محوطه بخشی از تاریخ کاوش‌های این محوطه باستانی به نمایش گذاشته شده است.

چطور برویم؟

برای سفر به دهانه غلامان باید خود را به شهر زابل در استان سیستان‌وبلوچستان برسانید. راحت‌ترین راه برای رسیدن به این شهر مسیر هوایی است. تعداد پرواز مستقیم به شهر زابل اندک است. پرواز مستقیم بین تهران تا زابل نیز ۴۰۰ هزار تومان هزینه دارد، اما با هواپیما می‌توان به زاهدان نیز رفت. پرواز به زاهدان از اکثر شهرهای کشور ممکن است و پس از آن نیز می‌توان با تاکسی‌های شهری به شهر زابل رفت. قطار انتخاب پرمخاطب‌تری برای سفر به سیستان‌وبلوچستان است. با قطار نیز تنها می‌توان به شهر زهدان رفت. بلیت قطار به زاهدان از تهران بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار تومان قیمت دارد و این مسیر ۲۲ ساعت طول می‌کشد. بلیت اتوبوس نیز در مسیرهای تهران به زابل و زاهدان بین ۴۰ تا ۸۵ هزارتومان قیمت دارد. همچنین تهران تا زابل ۱۴۰۰ کیلومتر فاصله دارد و در صورتی که این مسیر را با خودروی شخصی سفر کنید، سفری به‌یادماندنی در انتظار شما خواهد بود.

کدام جاذبه‌ها را ببینیم؟

در کنار دهانه غلامان جاذبه‌های تاریخی و طبیعی دیگری وجود دارد. محوطه باستانی کوه خواجه با فاصله حدود ۴۰ دقیقه‌ای از دهانه غلامان پیشنهاد نخست ماست. این محوطه باستانی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی استان سیستان‌وبلوچستان است. همچنین اگر از شهر زاهدان به زابل سفر کنید، در بین راه می‌توانید از موزه و محوطه باستانی شهر سوخته بازدید کنید. محوطه‌ای که در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت است. زاهدان کهنه و آسبادهای تاریخی جاذبه‌های دیگر این مسیر است. همچنین روستاهای قلعه‌کهنه و قلعه‌نو در نزدیکی دهانه غلامان دو روستای تاریخی و دیدنی هستند که بافت تاریخی منحصربه‌فردی دارند.

کجا بمانیم؟

در نزدیکی دهانه غلامان روستای تاریخی قلعه‌نو قرار دارد. این روستا که خود یکی از جاذبه‌های شهر زابل است، فرصت اقامت در این منطقه تاریخی را فراهم می‌کند. در روستای قلعه‌نو اقامتگاه‌های بوم‌گردی پذیرای گردشگران است. این اقامتگاه‌های بوم‌گردی در خانه‌های تاریخی با معماری خاص این روستا احداث شده است. انتخاب دیگر اقامت نیز هتل‌های شهر زابل است که از دهانه غلامان حدود ۴۰  دقیقه با خودرو فاصله دارند.