English
طیبه‌الماسی، دانشجوی دکترای باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی همدان
از فاصله حدود پنج کیلومتری خارج شهر همدان به سمت دره عباس‌آباد در دامنه ارتفاعات الوند چشم‌انداز زیبایی از آبشار گنجنامه قرار دارد که محل تفریح و آسایش مردم شهر و گردشگران است. در قسمت چپ آبشار دو کتیبه میخی روی سنگ خارا نام‌گذاری کل این دره زیبا را به خود داده است. کتیبه‌های گنجنامه در کنار آبشار گنجنامه و دره گنجنامه. مسیر رفت از طریق بلوار ارم به سمت گنجنامه پر است از سرسبزی درختان و تلفیق با چهره خشن و سنگی کوهستان الوند. این مسیر همان راه شاهی دوران هخامنشی است که همدان را از طریق مسیر کرمانشاه و لرستان به تخت جمشید می‌رساند. همان راهی که شاه هخامنشی برای تابستان‌گذرانی از شوش و تخت جمشید به همدان یا پایتخت تابستانی می‌رسیده است. همدانی که در متون از آن با عنوان هگمتانه، اکباتان یا آمادای یاد شده و پیش از این به‌عنوان پایتخت حکومت ماد مطرح بوده است و کوروش با حمله به همدان این سرزمین را به تصرف خود درآورد و گنجینه آن را به غنیمت برد.
گنجنامه از دیرباز علاوه بر آنکه مورد توجه و بازدید سیاحان و جهانگردان بوده، در میان مردم منطقه نیز حائز اهمیت بوده و برای آن افسانهها گفته شده است. «ابن فقیه همدانی» در سال ۲۹۰ هجری از گنجنامه با اسم سنگ‌نوشته، نوشت خدایان یاد کرده و عنوان می کند در میان مردم این شهر این کتیبه‌ها به‌عنوان جنگ‌نامه یا گنجنامه مشهور است؛ به این دلیل که نوشته‌های آن خبر از محل گنجی مدفون در جایی از منطقه را می‌دهد.
کتیبه‌های گنجنامه در دو قاب مربوط به داریوش اول (لوح بالا) و خشایار شاه (لوح پایین) هخامنشی به سه زبان فارسی باستان، عیلامی، بابلی و همگی به خط میخی است. سه زبان در سه ستون و در ۲۰ سطر به الوهیت پادشاهی شاه تاکید دارد:
«خدای بزرگ است اهورا مزدا که این سرزمین را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، یگانه شاه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بسیار، منم داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای با ملتهای بسیار، شاه این سرزمین بزرگ دوردست پهناور، پسر ویشتاسب هخامنشی». کتیبه خشایارشاه فرزند داریوش اول با همین متن و اندکی تغییر پایین‌تر از کتیبه داریوش قرار دارد.
داریوش دستور نقر کتیبه گنجنامه را بعد از کتیبه بیستون و تسلط بر سرزمینهای دیگر و شورشیان داده است. این کتیبه در محل پایتخت تابستانی هخامنشی، همچنین در مسیر راه شاهی و مسیر هگمتانه به بین‌النهرین در کنار کتیبه بیستون بیانیه‌ای است از داریوش بر پیروی از اهورامزدا و عظمت پادشاهی او. مسیری که به‌عنوان چهارراه ارتباطی در محل آمدوشد تجار و کاروانیان قرار داشته است. کتیبه‌های گنجنامه در سال ۱۲۲۰ هـ.ش. توسط «اوژن فلاندن» (نقاش و باستان‌شناس فرانسوی) و «پاسکال کوست» مورد بررسی و گرته‌برداری قرار گرفت و بعد از ایشان «هنری راولینسون» موفق به رمزگشایی کتیبه شد و این عاملی شد برای ترجمه متن کتیبه بیستون.
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است